Er is in de media veel geschreven over kwetsbare en verwarde personen vanuit allerlei perspectieven. De overheid heeft vanuit diverse invalshoeken rapporten gepubliceerd over de verwarde persoon, woonoverlast en regionale behoeften en verschillen. Deze rapporten zal ik benoemen. Daarna zal ik aandacht besteden aan het perspectief van de verhuurder. Heb je als verhuurder een extra verantwoordelijkheid naar de huurder die verward gedrag vertoont, onder behandeling is voor een geestelijke ziekte maar wel zijn buren tot last is? Wat zou beter kunnen?
Duidelijk is, dat vanwege overheidsbeleid sinds 2013 mensen langer thuis worden begeleid. Er zijn minder plekken beschikbaar voor beschermd of begeleid wonen en te weinig particuliere alternatieven; er zijn in ieder geval lange wachttijden, wat druk legt op de omgeving. In mijn praktijk merk ik dat dat een probleem is. Veel kwetsbare huurders wonen (te lang) zelfstandig, soms om de simpele reden dat er geen plek is om ze te herhuisvesten in een beschermde woonomgeving. En misschien had een aantal huurders het zelfstandig wonen wel aangekund als er meer begeleiding was geweest of een mogelijkheid van (verplichte) dagbesteding.
In de ‘Rapportage verkenning verward gedrag’, gepubliceerd door de Tweede Kamer op 22 juli 2019, wordt aangestipt dat er niet één groep ‘verwarde personen’ is omdat de mensen en de situaties te verschillend zijn. Talloze indelingsprincipes zijn volgens de rapportage mogelijk, bijvoorbeeld naar aard van de problemen, mate van onveiligheid, urgentie van de situatie of de professionele organisatie die betrokken is (of zou moeten zijn). Geen van deze indelingen is sluitend, en iedere indeling levert nieuwe vragen op.
In de praktijk merk ik (nog) niet dat de harde conclusie uit juli 2019, dat de FACTzorg voor iemand met een ernstige psychische stoornis gemakkelijk te ‘downsizen’ zou zijn naar een sociaal wijkteam, een dubbele denkfout is, voor een omslag heeft gezorgd. Alhoewel ik wel denk dat een sociaal wijkteam wel affiniteit heeft met deze groep mensen, is een sociaal wijkteam geen ‘behandelteamlight’ zoals GGZ-professionals lijken te denken. Het ‘naar de wijk’ brengen van ‘de GGZ’ leek een aardige oplossing maar het overbruggen van cultuurverschillen tussen GGZ-professionals (die focussen op patiënten) en wijkprofessionals (die focussen op omwonenden, en het collectief) is een kwestie van een lange adem.
Een probleem dat ik in de dagelijkse praktijk signaleer als het gaat om een verwarde persoon die overlast veroorzaakt, is dat zorginstanties er enkel en alleen voor hun klant zijn. Er is weinig oog voor omwonenden en de communicatie is in veel situaties moeizaam. Ook in gevallen waarin vooraf informatiedeling is overeengekomen (in een gemengde overeenkomst van huur en zorg), kom ik situaties tegen waar de zorginstantie weigert te informeren óf er nog zorg wordt gegeven en of de betreffende huurder zich aan het zorgplan houdt. De verhuurder en de zorgpartij staan dan eerder tegenover elkaar, dan naast elkaar.
Uit een rapportage van 29 oktober 2020 (gepubliceerd door de Tweede Kamer op 19 november 2020), De Regionale stand van het land – Doorontwikkelen beschermd wonen en maatschappelijke opvang, blijkt dat voor Rotterdam (en meerdere regio’s) geldt dat er te weinig woningen beschikbaar zijn. Een gegeven dat in de dagelijkse praktijk merkbaar is, zo gaf ik al aan. Het aantal beschikbare woningen neemt af en toewijzing is vanwege regelgeving moeilijker. Het aandeel woningen wordt kleiner, maar het percentage personen dat beschermd moet wonen wordt groter. Het realiseren van voldoende woningen in een beschermde woonomgeving kost geld. En dat is er niet. Er zou volgens de rapportschrijvers meer aandacht moeten zijn voor de zorg vanuit huis. Dat is een conclusie die ook al in 2019 werd getrokken. Ik voeg daar aan toe dat dat dan hele brede en intensievere aandacht moet zijn. Een bezoek van één of twee keer per week een uurtje gaat een verwarde of kwetsbare persoon niet helpen. Er is meer nodig (ik noemde al dagbesteding). Dat is een mooi bruggetje naar de taak van de gemeente.
Eveneens in oktober publiceerde de Tweede Kamer het rapport ‘Integrale visie op de woningmarkt, (datum publicatie 27 oktober 2020). Daarin wordt de gedragsaanwijzing besproken die gemeenten kunnen opleggen op grond van de Wet aanpak woonoverlast. De rapportschrijvers concluderen dat de cijfers bemoedigend zijn: een percentage van 26% van de gevallen waarin de overlast is verdwenen en in 33% is verminderd. In 15% van de gevallen is de overlast veroorzakende bewoner verhuisd, waarmee ook de ervaren overlast verdwijnt, maar dan natuurlijk wel het risico van verplaatsing van het probleem ontstaat. Ten slotte is slechts in 15% van de gevallen de overlast niet verminderd. Ook wordt gesignaleerd dat veel woonoverlastzaken worden opgelost zonder een uiteindelijke gedragsaanwijzing. Of die oplossing dan wordt gegeven door de verhuurder, die een procedure tot ontbinding aanvangt, is niet duidelijk.
Ten aanzien van het oplossen van woonoverlast wordt aangegeven dat dit beter zou kunnen, maar dat er een lacune is waar te nemen in de deling van gegevens tussen het domein van de geestelijke gezondheidszorg en de woningcorporaties. De sociale verhuurder ontvangt in een vroeg stadium signalen over zorgwekkende situaties of overlast, die het gevolg kunnen zijn van een psychische aandoening. Door gegevens uit te wisselen kunnen deze signalen beter geduid en sneller opgepakt worden en passende hulp geboden worden. Er wordt gesproken over het maken van afspraken over de mogelijkheden tot verbetering van informatie-uitwisseling en het oplossen van knelpunten. Een nieuwe wet zou uitkomst moeten bieden. Het wetsvoorstel aanpak meervoudige problematiek sociaal domein (Wams) is in de maak. Dit wetsvoorstel beoogt gemeenten zodanig te positioneren, dat zij daadwerkelijk integrale ondersteuning aan hun omwonenden kunnen bieden op een volgens de AVG toegestane wijze.
Rechtspraak
En hoe denken rechters dan over ‘de verwarde persoon’? In de meeste gevallen wordt objectief gekeken naar de overlast; als deze ernstig genoeg is, rechtvaardigt dat een ontbinding van de huurovereenkomst en een ontruiming van de woning. Ook van een persoon met een psychische ziekte wordt verwacht dat hij geen overlast veroorzaakt. Soms zijn rechters wel wat strenger. Recent heeft de kantonrechter Rotterdam in een niet gepubliceerde uitspraak van 2 september 2020 (het ging uiteraard om overlast) geoordeeld dat een kwetsbare huurder die behoort tot een bijzondere doelgroep hulp nodig heeft bij zijn resocialisatie en bij het opbouwen van een zo zelfstandig mogelijk bestaan. De verhuurder kon daarom niet verwachten dat de bewoning direct vlekkeloos zou verlopen. Daar valt wel iets tegenin te brengen. Een huurder heeft zich zoals ieder ander te onthouden van overlastgevend gedrag. De stelling dat een kwetsbare huurder zich meer overlastgevend gedrag kan permitteren dan een reguliere huurder omdat deze tevens zorg ontvangt, is mijns inziens niet houdbaar. De kantonrechter heeft hier een maatstaf aangelegd, die in hoger beroep waarschijnlijk geen stand houdt.
Waar rechters wel rekening mee houden is de ontruimingstermijn. De kantonrechter Rotterdam stelde in een uitspraak d.d. 23 oktober 2020 (ECLI:NL:RBROT:2020:9802) dat de ontruimingstermijn met oog op de (psychische) gesteldheid van de huurder op 1 maand, om zodoende de huurder in de gelegenheid te stellen om, wellicht in samenspraak met hulpverlenende instanties, nieuwe woonruimte te zoeken. De ervaring leert dat een ontruimingsvonnis en de daaruit volgende urgentie vaak tot gevolg heeft dat voor de betreffende huurder toch een oplossing wordt gevonden.
Voor meer informatie of advies over dit onderwerp kunt u contact opnemen met Renate van der Hoeff (tel: 010 – 750 44 75 of e-mail rh@thladvocaten.nl).
